نباید سنگ‌های قدیمی را از پلکان جدا کرد
هرچند هنوز هم برخی سنگ‌های قدیمی برای جایگزینی دوباره در کنار پله‌ها قرار دارند و حتا کدبندی شده‌اند، اما یکی از مدرسان رشته‌ی باستان‌شناسی در اصفهان، در این‌باره گفت: معمولا سنگی را که علامت و قدمت داشته باشد، نباید برای چیدمان دوباره از روی پلکان جدا کرد، مگر این‌که واقعا فرسوده و غیرقابل کاربرد باشد.
علیرضا جعفری‌زند در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا بیان کرد: در زمان پهلوی نیز پل خواجو مرمت شد و بسیاری از سنگ قبرها از تخت فولاد به این مکان منتقل شدند و هنوز این سنگ‌ها نوشته دارند. هم‌چنین بخشی از سنگ‌های پلکان و کف‌فرش‌ها به دوره‌ی پهلوی متعلق‌اند.
این مدرس رشته‌ی باستان‌شناسی افزود: پلکان‌ها به‌دلیل سیلاب‌های دهه‌های گذشته فرسوده شده‌اند و به مرمت نیاز دارند؛ اما باید با روش‌های صحیح مرمتی پیش رفت، نه این‌که آن‌ها را نو کرد.
مجری مرمت پل خواجو سازمان نوسازی و به‌سازی شهرداری است
خبرنگار ایسنا برای اطلاع از طرح مرمتی که در پل خواجو اجرا می‌شود، با رییس سازمان میراث فرهنگی و گرشگری اصفهان تماس گرفت؛ اما احمد امین‌پور فقط به بیان این‌که میراث فرهنگی اصفهان در حال مرمت آب شکستگی‌های پل است، بسنده کرد.
مجری این امر خطیر، یعنی مرمت پل خواجو، سازمان نوسازی و به‌سازی شهرداری است و همان‌طور که از عنوان این سازمان پیداست، دیر یا زود باید منتظر نو شدن پل خواجو بود، نه مرمت آن.
حفظ هویت را در مرمت پل خواجو فراموش نکنیم
در این‌باره، با یکی از کارشناسان شرکتی مهندسی که مسؤولیت تحقیق روی رفتارهای سازه‌یی سی‌وسه پل را برعهده دارد، تماس گرفته شد. او که تمایل نداشت نامش در این گزارش آورده شود، گفت: شاید با توجه به هندسه‌ی متفاوت پل خواجو و به‌دلیل این‌که پل خواجو به مطالعه‌ی سنگین‌تری نسبت به سی‌وسه پل نیاز دارد، این طرح به مشاوری واگذار شده باشد؛ اما نمی‌توانیم اقدامات صورت‌گرفته را تأیید یا رد کنیم.
او افزود: اگر قرار به اظهار نظر به‌عنوان یک شهروند باشد، باید بگویم، عناصر قدیمی را در پل باید نگه داشت و در مرمت آن، حفظ هویت را فراموش نکنیم.
سنگ‌های تاریخی سالم را نباید از پلکان جدا کرد
هم‌چنین معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا بیان کرد: سال‌ها در زمینه‌ی پل خواجو اقدامی انجام نشده بود و پس از سال‌ها مرمت‌های غیراصولی که روی پل انجام شده بودند و با توجه به این‌که هیچ مستندسازی روی این نحوه‌ی مرمت‌ها نبود، ما اقداماتی را برای رفع خطر انجام دادیم، اما به ساختار پل کاری نداریم.
مهرداد کیهان‌فر در پاسخ به این پرسش که طبق مشاهده‌های ما، سنگ‌های پلکان‌ها در حال تعویض‌اند، گفت: برخی سنگ‌ها ارزشمندند، علامت دارند و قدمت آن‌ها به دوره‌ی صفوی بازمی‌گردد. اگر عکس‌های هولستر را نگاه کنید، متوجه می‌شوید، تعدادی از این راه‌پله‌ها سنگ ندارند و به‌دلیل عوامل طبیعی، سنگ‌های آن‌ها متلاشی یا تعویض شده‌اند.
وی ادامه داد: اقدام انجام‌شده در پنج قسمت بوده است و سنگ‌ها را بیرون می‌آوریم و در صورت ارزش و کاربرد، دوباره سر جای خود قرار می‌دهیم.
معاون سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اصفهان در پاسخ به این پرسش که آیا روش دیگری برای مرمت این سنگ‌ها به‌جز بیرون آوردن آن‌ها و سپس چیدن یک پازل که مطمئنا مانند روز نخست نمی‌شود، وجود نداشت؟ اظهار داشت: بسیاری از سنگ‌ها کاملا از بین رفته بودند و حتا در دوره‌ای، تعدادی از سنگ‌ها تخریب و ضایعات آن‌ها در رودخانه رها شده بودند.
وی در پاسخ به پرسش دیگری که آیا صحیح است، سنگ تاریخی را از مکان خود برای حتا دوباره‌چینی خارج کرد؟ بیان کرد: سنگ‌های تاریخی سالم را خیر؛ اما اگر در طول زمان، سنگ زیرین از بین رفته باشد، مجبورند، با روش سنگ‌گذاری سازه قسمت بالا را حفظ کنند و سنگ زیر آن بگذارند. البته در روش مرمت، نظریه‌های مختلفی وجود دارند، اما اصل به حفظ ساختار پل و رفع خطر است.
کیهان‌فر در پاسخ به پرسش خبرنگار ایسنا مبنی بر این‌که آنچه ما در پل خواجو دیدیم، خارج کردن چهار ردیف از سنگ‌های پلکان‌ها بود، گفت: شما به این دید نگاه نکنید، بلکه سنگ‌فرش‌های پل همه از سنگ قبرهایی‌اند که در زمان پهلوی تعویض شده و بسیاری از سنگ‌های پله‌ها طبق تصاویر اوایل دهه‌ی 50 تعویض شده‌اند.
وی در پاسخ به پرسشی دیگری درباره‌ی این‌که سنگ‌های علامت‌دار و کنده‌کاری‌شده در رودخانه مربوط به کدام قسمت از پل هستند؟ افزود: ما وقتی سطح رودخانه را حفاری می‌کردیم، به این سنگ‌ها رسیدیم. من چند روز پیش در پل خواجو بودم و قرار شد، تمام سنگ‌های باارزش و دارای کنده‌کاری را مقابل پلکان‌ها بچینند تا در صورت کاربرد، به تخت فولاد برده شوند.
برخی سنگ‌ها با علامت کنده‌کاری باید جایگزین شوند
کیهان‌فر درباره‌ی این‌که طبق برخی مشاهده‌ها، کارگران از یک نوع سنگ باارزش برای ساخت بستر سنگی استفاده می‌کردند، اظهار داشت: این موضوع صحت ندارد و از سنگ‌های معدن برای ساخت بستر سنگی استفاده می‌شود. من این صحبت شما را صددرصد تکذیب می‌کنم. فقط به یک شکل می‌تواند این اتفاق رخ داده باشد، ما عواملی در این قضیه داریم که می‌خواهند برنامه‌ریزی‌شده این اقدامات را انجام دهند.
وی بیان کرد: طرح پروژه این است که کنار حوضچه‌ی آرامش، پل را با سنگ‌های جدید مرمت کنیم تا از غرق‌شدگی افراد به‌دلیل عمق زیاد جلوگیری شود. توجه داشته باشید، در دهه‌های گذشته هیچ مرمتی روی پل انجام نشده بود.
کیهان‌فر اضافه کرد: خودتان کارشناسی کنید و ببینید ما چه بخشی را دست زده‌ایم. برخی سنگ‌ها قابل استفاده و برخی هرچند علامت‌های کنده‌کاری دارند، ارزش ندارند و باید جایگزین شوند تا شالوده‌ی پل مستحکم بماند. اگر بگوییم آن‌ها را دست نزنیم، نمی‌شود.
در مرمت 10 سال پیش حق جابه‌جایی هیچ سنگی را نداشتیم
این گفته‌ها در حالی است که یک استاد مرمت‌کار که خود 10 سال پیش بخش‌هایی از پل خواجو را مرمت کرده است، به خبرنگار ایسنا گفت: 10 سال پیش، در بخش‌هایی از پل خواجو مرمت‌هایی را انجام دادیم؛ اما با این روش که حق جابه‌جایی هیچ سنگی را نداشتیم.
سیدرضا طباطبایی افزود: ما فقط اقدامات حفاظتی برای سنگ‌های آسیب‌دیده انجام دادیم و هیچ سنگی را به‌شکلی که امروز پل خواجو را مرمت می‌کنند، پیاده نکردیم.
نباید با اقدامات غیراصولی پل خواجو را به خطر انداخت
هم‌چنین یک کارشناس مرمت آثار تاریخی تأکید کرد: پل خواجو بسیار پیر شده است و نباید با اقدامات غیراصولی آن را به خطر انداخت.
وی اضافه کرد: متأسفانه نظر افرادی که کار می‌کنند، این است که تمام آجرها و سنگ‌ها باید به‌صورت شاقولی سر جای خود، مانند روز اول قرار گیرند، غافل از این‌که اثر تاریخی نیازی به طرازبندی ندارد و بیش‌ترین هدف ما از مرمت، حفظ اثر است و باید آن را مرمت کنیم، نه این‌که نو کنیم.
